Alternatywy dla tarczy antykryzysowej: przegląd rozwiązań zagranicznych

Tocząca się od tygodnia gorąca dyskusja na temat rozwiązań wchodzących w skład tzw. tarczy antykryzysowej przebiega tak dynamicznie, że nie tylko przeciętnemu obserwatorowi trudno zorientować się, które z przedstawionych przez rząd propozycji finalnie znalazły odzwierciedlenie w postaci finalnego kształtu przepisów ustawowych, ale – ze względu na wyjątkowe tempo procesu prawodawczego – sami decydenci gubili się w odpowiedziach na pytanie o aktualny status prac legislacyjnych. Okazuje się ponadto, że reprezentanci obozu rządzącego już teraz, a zatem niecałą dobę po podpisaniu ustawy przez Prezydenta, nieoficjalnie sugerują konieczność rychłej jej nowelizacji, by jak najlepiej odpowiadała na wyzwania społeczno-gospodarcze towarzyszące czasom epidemii.

W obecnej sytuacji trudno zresztą zżymać się szybkością wdrożonych działań, zakresem interwencji, czy mnożyć prawnicze dywagacje o poprawność trybu procedowania organów władzy publicznej – wyjątkowe wydarzenia wymagają nadzwyczajnych działań i ekstraordynaryjnych środków. Inną sprawą jest kierunek wybranych rozwiązań i merytoryczna jakość przyjętych recept. Śledząc komentarze ekspertów i stanowisko przedsiębiorców oraz ich organizacji, wydaje się, że (mówiąc eufemistycznie) w ograniczony sposób podzielają oni entuzjazm rządzących, przekonując, że skala i instrumenty wsparcia okażą się niewystarczające dla polskich podmiotów gospodarczych. Pojawia się tu często „argument z zagranicy”, tj. przykładowe koncepcje obce (już wdrożone albo aktualnie dyskutowane), których przyjęcie warto rozważyć i u nas.

Mając świadomość, że dalszy rozwój sytuacji trudno przewidzieć, a decyzje i oceny formułowane są w stanie deficytu informacyjnego, ograniczamy się – bez agitowania na rzecz ich wprowadzenia w Polsce – do zaprezentowania wybranych rozwiązań zagranicznych. Uważamy, że niektórym z nich warto się przyjrzeć, zwłaszcza jeśli zaaplikowane dotychczas środki okażą się niewystarczające.

Węgry

Zawieszenie spłat rat kredytów do końca roku. Węgrzy, których sytuacja finansowa jest zbliżona do naszej, zdecydowanie bardziej pomogą przedsiębiorcom. Po pierwsze węgierskie władze zdecydowały, że do końca roku ani osoby prywatne ani firmy nie będą musiały spłacać kredytów, ze względu na zawieszenie płatności. Z kolei kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych zaciągnięte od teraz mogą mieć maksymalne RRSO na poziomie 5 procent[1].
Branże: hotelarska, rozrywkowa, sportowa, kulturalna i związana z transportem nie muszą płacić składek na ubezpieczenie społeczne do 30 czerwca br. Pozostałe branże są zwolnione ze składki emerytalnej, a składka zdrowotna została ograniczona do minimum. Co więcej według politologa Dominika Héjj w wymienionych branżach rząd zakazał de facto wypowiadania umów najmu^[2].

Wielka Brytania

Premier Wielkiej Brytanii Boris Johnson chce przeznaczyć 362 mld funtów (równowartość 1,8 bln zł) w ramach pakietu pomocowego na walkę ze skutkami epidemii. Środki zostaną przeznaczone na pokrycie m.in. kosztów zwolnień podatkowych, które mogą potrwać nawet do roku i obejmą branżę hotelarską oraz gastronomiczną. Do tego umorzenie do trzech miesięcy spłat kredytów i pożyczek, jak i pomoc w gotówce – małe i średnie firmy będą mogły liczyć na bezpośredni zastrzyk w wysokości od 10 tys. do 25 tys. funtów.

Rząd sfinansuje w 80. procentach- do kwoty 2500 funtów miesięcznie- pensje pracowników, tak by jak najwięcej z nich utrzymało stanowiska. Wsparcie ma obejmować okres od 1 marca i funkcjonować przez trzy miesiące. W razie potrzeby może być wydłużone.
Darmowe pożyczki do 25 tys. funtów. Wydłużony zostaje – z 6 do 12 miesięcy – okres, w którym nieoprocentowane będą pożyczki zaciągane przez firmy.
Wstrzymanie pobierania podatku VAT od wszystkich firm do czerwca, co oznacza zastrzyk dla gospodarki w wysokości 30 mld funtów.
Podniesiony zostanie o tysiąc funtów na najbliższe 12 miesięcy próg uprawniający do zasiłków.
Zawieszony zostanie próg dochodowy dla osób pracujących na własny rachunek dotkniętych skutkami wirusa, co oznacza, że będą one mogły uzyskać zasiłki odpowiadające stawce ustawowego zasiłku chorobowego.
O pół roku – do stycznia 2021 roku – zostało odroczone rozliczenie podatku przez samozatrudnionych.
Wsparcie poprzez zasiłki dla osób wynajmujących nieruchomości wyniesie przynajmniej 30 proc. czynszu^[3].
Małe i średnie przedsiębiorstwa z siedzibą w Wielkiej Brytanii (MŚP) o rocznym obrocie poniżej 45 mln GBP mogą ubiegać się o nieoprocentowaną pożyczkę w wysokości do 5 mln GBP, aby pomóc im w pokonywaniu trudności związanych z Covid-19. Rząd zapewni wypłatę dotacji na pokrycie odsetek i opłat początkowych przez pierwsze 12 miesięcy i zagwarantuje 80% kwoty pożyczki, aby dać bankom i firmom finansowym zaufanie do pożyczki. W ramach programu, który początkowo będzie trwał sześć miesięcy, firmy będą mogły pożyczać pieniądze na okres do sześciu lat. Będą zobowiązani do pełnej spłaty pieniędzy – gwarancja dotyczy kredytodawców, a nie kredytobiorców.
Zwolnienie z podatku od nieruchomości na co najmniej rok^[4].

Hiszpania

Łączny koszt pakietu osłonowego – jak szacuje hiszpański rząd – pochłonie 200 mld euro.
Odroczenie spłat kredytów hipotecznych. Rząd Hiszpanii zapewnia, że osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, będą mogły odroczyć spłatę kredytów hipotecznych.
Odroczenie płatności za media. Rząd zapowiada też odroczenie płatności za media (prąd, wodę, gaz).
Ma się także pojawić pakiet osłonowy, by pracownicy mogli zawiesić pracę, ale jej nie stracić, przy zachowaniu wpływów. To ma kosztować 17 miliardów euro, a 600 milionów euro ma trafić na wsparcie dla osób, które są na zasiłkach socjalnych^[5].

Francja

Francja planuje przeznaczyć 300 mld euro na tarczę antykryzysową.
Większość środków ma być przeznaczona na pożyczki dla firm, które mogą nie przetrwać obecnego kryzysu. Prezydent Macron zapewnia także, że firmy w najgorszej sytuacji będą miały zawieszone płatności za czynsz i rachunki za prąd i gaz.
Na pierwszy rzut pójdzie 45 mld euro na pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom – będzie to związane odroczeniem lub odstąpieniem od płatności podatków, a także zawieszeniem składek na fundusze społeczne.
Na czerwiec zostanie odsunięty termin płatności zaliczek na podatek dochodowy, a te które wpłacono mogą być zwrócone.
We Francji powstanie też fundusz solidarnościowy wart 1 mld euro na pomoc dla najmniejszych, najczęściej jednoosobowych firm, osiągających mniej niż 1 mln euro obrotów rocznie. Dostaną pomoc w postaci 1500 euro ryczałtu miesięcznie. Wypłaty będą przydzielane indywidualnie, po rozpatrzeniu każdego przypadku^[6].

Niemcy

Od 814 mld dol. -1, 2 bln dol. to kwota, jaką niemiecki rząd zamierza przeznaczyć na ratunek dla firm. 50 mld euro ma być przeznaczone dla sektora MŚP i samozatrudnionych[7].
Główne założenia pakietu pomocowego u zachodniego sąsiada to pełen zwrot składek na ubezpieczenie społeczne, odroczenie płatności podatków czy przedpłat skarbowych. Brak egzekucji związanych z zajęciem konta firmowego oraz brak naliczania odsetek karnych – nawet do roku. Do tego kredyty na odbudowę firmy, nawet dla samozatrudnionych. Nie będą naliczane odsetki od zaległości podatkowych dla dotkniętych kryzysem firm^[8].
W Niemczech sporo kompetencji mają poszczególne landy. Dużą pomoc dla małych firm zapowiedziała Bawaria. Jeżeli firma będzie miała kłopoty z płynnością finansową, może otrzymać od 5 do 30 tys. euro już teraz. Największy krok, jaki podjęła niemiecka władza federalna, to zapewnienie 500 miliardów euro w pożyczkach dla firm^[9].
Niemcy. Cel: płynność finansowa firm. Rząd w Berlinie, ratując gospodarkę, która zaczyna się pogrążać w wywołanym przez epidemię kryzysie, chce przede wszystkim uniknąć sytuacji, w której firmy mają problemy z płynnością finansową. Z oficjalnego komunikatu rządu wynika, że jest gotowy podjąć działania na nieograniczoną skalę^[10].

Belgia

Rząd w Belgii będzie oferował ulgi podatkowe firmom, którym spadły dochody.

Czechy

Czeski rząd zaproponował kwotę 40 mld dol. na walkę z koronawirusem w tym 4 mld dol. na bezpośrednia pomoc przedsiębiorcom[11]. Państwo dopłaci od 50 do 80 procent wysokości wynagrodzeń ich pracowników. Czesi chcą w ten sposób zapobiec zwolnieniom^[12].

Słowacja

Słowacja uchwaliła pakiet pomocowy przeznaczając na jego cel 1 mld euro miesięcznie. Zakładając, że nie zmieni się jego wysokość, wyniesie on ok. 10 mld euro do końca 2020 r.

Na Słowacji przedłużono termin składania rocznej deklaracji CIT za 2019 r. do końca czerwca 2020 r.[13]

Dania

Dania w celu ochrony zwykłych pracowników zamierza pokrywać 75 procent wynagrodzeń pod warunkiem, że nie będzie zwolnień. Pozostałą część wynagrodzenia- 25 % zapłaci pracodawca. W zamian pracownicy muszą zrzec się 5 dni płatnego urlopu. W przypadku pracowników pracujących w oparciu o wynagrodzenie godzinowe zabezpieczenie od duńskiego rządu to nawet 90 proc. wynagrodzenia. Ograniczeniem jest kwota 23 tysiące koron (ok. 13,7 tys. zł) dla stałych pracowników oraz 26 tysięcy koron (15,9 tys. zł) miesięcznie dla pracowników opłacanych godzinowo.
Na pomoc od duńskiego państwa będą mogły liczyć tylko te firmy, które z powodu ograniczenia działalności spowodowanej zagrożeniem koronawirusem planują zwolnić co najmniej 30 procent załogi lub więcej niż 50 pracowników. To część porozumienia zawartego przez duński rząd z pracodawcami^[14].

Szwecja

Jedną z najdalej idących propozycji jest szwedzki pomysł możliwości odroczenia przez firmy płatności podatkowych nawet na rok. Ma to kosztować szwedzki budżet około 27,5 mld euro, czyli jakieś 6 proc. PKB^{^[15]}.
Szwedzka minister finansów Magdalena Andersson zapowiedziała, że rząd przez dwa najbliższe miesiące pokryje koszty pensji osób, które przebywają na zwolnieniach lekarskich. Państwowa subwencja będzie również możliwa dla pracodawców w przypadku skrócenia zatrudnionym czasu pracy o 40 procent^[16].

Norwegia

Norweska premier Erna Solberg poinformowała w niedzielę 22 marca, że w związku epidemią Covid-19 rząd przeznaczy co najmniej 100 mld koron (9,7 mld dol.) na wsparcie firm^{^[17]}.
Norweska minister finansów Siv Jensen ostrzegła, że trzeba się przygotować na falę bankructw w Norwegii, zapowiedziała jednak, że rząd wesprze przedsiębiorców między innymi gwarancjami kredytowymi. Władze Norwegii zdecydowały m.in. o tym, że wszyscy pracownicy, którzy będą tymczasowo zwalniani, otrzymają od państwa przez okres 15 dni pełną wypłatę wynagrodzenia^[18].

POZA EUROPĄ

Kanada

Kanada przeznaczy 56,8 mld dol. na walkę z kryzysem w związku z pandemią. Państwo dostarczy czeki do skrzynek ludziom bez dochodów.

Kanadyjczycy przygotowali program awaryjny dla pracowników bez dostępu do ubezpieczenia zdrowotnego. Będzie dla tych, którzy zarazili się koronawirusem, muszą zająć się opieką nad kimś z rodziny lub muszą podjąć kwarantannę. Program ma polegać na wypłacie 900 dolarów (kanadyjskich) co dwa tygodnie. Obecnie rozpisany jest na 15 tygodni^[19]. Państwo chce pomóc również studentom, zamrażając spłaty pożyczek studenckich na okres sześciu miesięcy[20].

Stany Zjednoczone

Rząd zapowiada pakiet pomocowy w wysokości 2 bilionów dolarów^{^[21]}. Jest to największy pakiet pomocowy w historii gospodarki Stanów Zjednoczonych. 500 mld dol. ma być przeznaczone na bezpośrednie wsparcie firm oraz obniżenie podatków. 350 mld dol. miałoby wesprzeć małe przedsiębiorstwa, 250 mld dol. ma być przeznaczone na zwiększoną pomoc dla bezrobotnych, natomiast 100 mld dol. miałoby być przeznaczone na szpitale[22].
Gotówka do ręki dla każdego obywatela. Prezydent chce przeznaczyć 250 mln dol. na dopłaty dla każdego obywatela co wyniesie średnio 1 tys. dol. jednorazowej wypłaty w czeku na osobę. Rząd USA zapewni wypłatę maksymalnie trzech takich wypłat. Wysokość danego czeku będzie zależała od indywidualnych dochodów każdego obywatela. Mniejsze wsparcie, w wysokości 600 dol., mają otrzymać biedniejsi, którzy zapłacili mniej niż 1200 dol. podatku, jak i osoby mające zarobki między 75 a 99 tysięcy dolarów rocznie. Najzamożniejsi obywatele nie dostaną wsparcia.
W USA oprócz standardowej pomocy dla najsilniejszych w postaci kolejnych cięć podatków planowane są bezzwrotne granty dla spółek na czynsz i pensje, których nie będzie można będzie wykorzystać na podwyższanie wynagrodzeń kadrze zarządzającej.

Hongkong

Hongkong oferuje po 10 tys. dolarów hongkońskich dla każdego obywatela (ok. 5,5 tys. złotych).

Australia

Z kolei Australia zamierza przesunąć niektóre płatności podatków nawet do czterech miesięcy. Chce również zawiesić stosowanie odsetek za zwłokę i sankcji podatkowych, jeśli powstały one po 23 stycznia 2020 r.^[23]

Australia zaproponowała również podniesienie limitu jednorazowej amortyzacji z 30 tys. dol. australijskich do 150 tys. dol., ale tylko dla firm z rocznym obrotem w granicach od 50 mln do 500 mln dol. australijskich.

Firmy, które nie mogą jednorazowo dokonać odpisów amortyzacyjnych, mogą przyspieszyć amortyzację. To rozwiązanie ma dotyczyć środków trwałych o wartości powyżej 150 tys. dol. australijskich lub niewykorzystywanych w działalności do 30 czerwca 2020 r. Przyspieszona amortyzacja pozwoli odliczyć połowę kosztu wdrożenia środka trwałego (w okresie do 30 czerwca 2021 r.). Pakiet zmian ma wejść w życie już pod koniec marca 2020 r.

Indonezja

W Indonezji firmy przez pół roku nie zapłacą zaliczek na podatek od dochodów pracowników. Odroczony zostanie też pobór podatku od importu, a zwroty VAT przyśpieszone^[24].

Autorzy: Anna Jackowska, Dr hab. Krzysztof Koźmiński

[1] https://twitter.com/kropka_hu, dostęp: 1.04.2020 r.

[2]https://www.dorzeczy.pl/swiat/133186/wegry-wprowadzaja-pakiet-antykryzysowy.html, dostęp: 24.03.2020 r.

[3] Zdjęcie na fb: [https://www.facebook.com/marcin.klinkosz.5/posts/10157283767508215], dostęp: 25.03.2020 r.

[4] https://www.gov.uk/government/publications/guidance-to-employers-and-businesses-about-covid-19/covid-19-support-for-businesses, dostęp: 23.03.2020 r.

[5] https://www.money.pl/gospodarka/tarcza-antykryzysowa-jak-polska-walczy-z-pandemia-na-tle-innych-krajow-6490349504362625a.html, dostęp: 24.03.2020 r.

[6] https://www.money.pl/gospodarka/tarcza-antykryzysowa-jak-polska-walczy-z-pandemia-na-tle-innych-krajow-6490349504362625a.html, dostęp: 25.03.2020 r.

[7] https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/tarcza-antykryzysowa-kwota-ile-wydaja-usa-niemcy-i-inne-kraje-na-walke-z/6s2338w, dostęp: 1.04.2020r.

[8] https://www.money.pl/gospodarka/tarcza-antykryzysowa-jak-polska-walczy-z-pandemia-na-tle-innych-krajow-6490349504362625a.html, dostęp: 25.03.2020 r.

[9] https://oko.press/morawiecki-sie-chwali-ale-polska-w-tyle/, dostęp: 24.03.2020 r.

[10] https://wyborcza.pl/7,75399,25801227,jak-rzady-w-europie-pomagaja-swoim-gospodarkom.html, dostęp: 26.03.2020 r.

[11] https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/tarcza-antykryzysowa-kwota-ile-wydaja-usa-niemcy-i-inne-kraje-na-walke-z/6s2338w, dostęp: 1.04.2020 r.